Spis treści
Czym jest prokura?
Prokura to szczególne pełnomocnictwo w rozumieniu art. 98 KC, występujące wyłączenie w obrocie gospodarczym. Prokura zatem może zostać udzielona jedynie przez przedsiębiorcę, a jej zakres przedmiotowy obejmuje czynności sądowe i pozasądowe związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
Prokura podlega wpisowi do CEIDG albo KRS.
Zgodnie z art. 1091 § 2 KC nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Ponadto SA w Krakowie wyrokiem z dnia 29.03.2019 r. (sygn. akt II AKa 241/17) wypowiedział się, że „Ograniczenia są skuteczne wyłącznie w relacji mocodawca – prokurent i mogą prowadzić do odpowiedzialności odszkodowawczej prokurenta, jednak czynności dokonane przez niego w imieniu mocodawcy pozostają ważne.”
Prokury nie można przenieść, dopuszczalne jest natomiast ustanowienie przez prokurenta lub prokurentów pełnomocnika.
Zauważyć należy przy tym, że do zbycia przedsiębiorstwa, oddania go do czasowego korzystania oraz do zbywania i obciążania nieruchomości konieczne jest pełnomocnictwo do poszczególnej czynności.
Rodzaje prokury
- Prokura oddzielna (samoistna) – prokurent uprawniony jest do reprezentowania spółki jednoosobowo, niezależnie od tego, czy w spółce została ustanowiona reprezentacja łączna przez członków zarządu oraz niezależnie od treści art. 205 § 1 zd. 2 KSH,
- Prokura łączna – udzielana jest co najmniej dwóm prokurentom razem i wymaga działania wszystkich razem lub co najmniej dwóch ustanowionych prokurentów do skutecznego dokonywania czynności prawnych,
- Prokura łączna niewłaściwa – prokura może obejmować umocowanie także albo wyłącznie do dokonywania czynności wspólnie z członkiem organu zarządzającego lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentowania handlowej spółki osobowej,
- Prokura oddziałowa – prokura upoważniająca prokurenta oddziałowego do reprezentowania spółki w zakresie czynności prawnych dotyczących zarejestrowanego oddziału spółki.
Reprezentację bierną spółki może wykonywać każdy z prokurentów niezależnie na rodzaju prokury.
Prokura łączna niewłaściwa
Prokura łączna niewłaściwa polega na umocowaniu prokurenta także albo wyłącznie do dokonywania czynności wspólnie z członkiem organu zarządzającego lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentowania handlowej spółki osobowej. Oznacza to, że prokurent nie może dokonywać czynności prawnych samodzielnie ani z innym prokurentem. W odróżnieniu od klasycznej prokury łącznej, nie wymaga ona współdziałania dwóch lub więcej prokurentów, aby czynność została uznana za ważną i skuteczną.
Do 2017 roku były wątpliwości co do możliwości ustanowienia prokury łącznej niewłaściwej. Sądownictwo powszechne taką prokurę różnie traktowało, część sądów dopuszczała możliwość wpisu do KRS, a cześć odmawiała dokonania takiego wpisu. Sądownictwo jak i przedstawiciele doktryny zwracali w szczególności uwagę, że skuteczność oświadczenia woli prokurenta w imieniu spółki wymagająca również oświadczenia woli członka zarządu sprzeciwia się istocie prokury. Początkowo Sąd Najwyższy wypowiedział się w uchwale z dnia 27 maja 2001 roku (sygn. akt III CZP 6/01) za możliwością przyjęcia prokury łącznej niewłaściwej, tj. „Dopuszczalne jest udzielenie prokury jednej osobie z zastrzeżeniem, że może ona działać tylko łącznie z członkiem zarządu spółki lub wspólnikiem.” Pogląd ten był jednak powszechnie nieakceptowany przez niektóre sądy, a przeciwnicy tej konstrukcji argumentowali, że prokura łączna z członkiem zarządu lub wspólnikiem jest sprzeczna z przepisami prawa. Z uwagi na powszechny problem w tym zakresie Sąd Najwyższy dnia 30 stycznia 2015 roku wydał uchwałę (sygn. akt III CZP 34/14), zgodnie z którą uznał, że „Niedopuszczalny jest wpis do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym jednego prokurenta z zastrzeżeniem, że może on działać tylko łącznie z członkiem zarządu”. Takie stanowisko Sądu Najwyższego było uważane za błędne zdaniem znaczącej cześć doktryny, skutkiem tego było doprowadzenie do znowelizowania Kodeksu cywilnego i dodania art. 1094 § 11 KC.
Jak ustanowić prokurę łączną niewłaściwą?
Powołanie prokurenta wymaga zgody wszystkich członków zarządu spółki, chyba że umowa spółki stanowi inaczej (art. 208 § 1 w zw. z art. 208 § 6 KSH).
Procedura ustanowienia prokury łącznej niewłaściwej jest tożsama z procedurą powołania każdej innej formy prokury. Należy pamiętać o następujących kwestiach:
- Prokura musi być udzielona w formie pisemnej pod rygorem nieważności.
- Prokurentem może być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych.
Po ustanowieniu prokury należy dokonać jej zgłoszenia w Krajowym Rejestrze Sądowym, jeżeli reprezentowany podmiot podlega obowiązkowi wpisu do rejestru. Prokurę należy zgłosić do KRS w terminie 7 dni od jej ustanowienia. W przypadku podmiotów zarejestrowanych za pośrednictwem systemu S24 możliwe jest dokonanie zgłoszenia w formie elektronicznej. Dodatkowo informacja o udzieleniu prokury powinna zostać ogłoszona w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.
Skuteczność udzielenia prokury, a wpis do KRS lub CEiDG
Prokura jest skuteczna od chwili jej udzielenia, tj. złożenia podpisu na dokumencie przez osobę uprawnioną do reprezentowania przedsiębiorcy. Tym samym prokurent uprawniony jest do dokonywania czynności objętych zakresem prokury jeszcze przed wpisem do rejestru.
Wskazać ponadto należy, że przepisy Kodeksu cywilnego nakładają obowiązek zgłoszenia prokury w rejestrze właściwym dla przedsiębiorcy, tj. Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej albo rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Zgłoszenie udzielenia prokury powinno określać jej rodzaj, a także sposób jej wykonywania. Zgłoszenie do rejestru udzielenia prokury, jak również jej odwołanie, a także zrzeczenie się jej przez prokurenta powinno nastąpić w terminie 7 dni od dnia udzielenia lub odwołania prokury. Do chwili zmiany wpisu obowiązuje domniemanie prawdziwości wpisów do rejestru wynikające z art. 17 ustawy o KRS.
Wpis prokury w rejestru przedsiębiorców KRS lub CEiDG ma charakter deklaratoryjny, oznacza to, że wpis ten nie wymaga dla swojej ważności rejestracji w KRS lub CEiDG, a czynność powodująca powołanie prokurenta staje się skuteczna z momentem jej dokonania, tj. złożenia podpisu przez osobę uprawnioną do reprezentowania przedsiębiorcy na dokumencie udzielającym prokury.
Odwołanie prokury
Dla odwołania prokurenta wystarczy oświadczenie pojedynczego (każdego) członka zarządu, chyba że umowa spółki stanowi inaczej (art. 208 § 1 w zw. z art. 208 § 7 KSH).
Poza powyższym prokura wygasa, w przypadku:
- Przekształcenia spółki;
- Ogłoszenia upadłości spółki;
- Otwarcia likwidacji spółki;
- Śmierci prokurenta;
- Ustanowienia w spółce kuratora z art. 42 kodeksu cywilnego.
Podsumowanie
Prokura łączna niewłaściwa wprowadza elastyczność w reprezentacji przedsiębiorcy, umożliwiając prokurentom działanie wspólnie z członkiem organu zarządzającego lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentowania handlowej spółki osobowej. Prokura łączna niewłaściwa może zostać ustanowiona w formie pisemnej. Pamiętać należy także o dokonaniu zgłoszenia prokury do odpowiedniego rejestru.