Spis treści
Fundacja rodzinna, wprowadzona została do polskiego systemu prawnego ustawą z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej (Dz. U. poz. 326 z późn. zm.). Przede wszystkim fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Szczegółowy cel fundacji rodzinnej fundator określa w statucie.
Fundacja rodzinna stanowi nowoczesne narzędzie umożliwiające efektywną sukcesję majątku rodzinnego, w tym również gospodarstw rolnych. Fundacja rodzinna pozwala na zachowanie bezpiecznej sukcesji oraz zapewnia zarządzanie majątkiem zgodnie z wolą fundatora. Może także stanowić zabezpieczenie przed potencjalnym rozdrobnienia gospodarstwa rolnego w wyniku spadkobrania.
Działalność rolnicza fundacji rodzinnej
Fundacja rodzinna może być zarówno właścicielem nieruchomości rolnych, jak również prowadzić działalność rolniczą. Wobec tego nabywanie i zbywanie nieruchomości rolnych, a także dochody uzyskane przez fundację rodzinną z produkcji rolnej, mogą podlegać zwolnieniu z podatku CIT.
Prowadzenie gospodarstwa rolnego
Działalność rolnicza fundacji rodzinnej może być wykonywana wyłącznie w związku z prowadzonym gospodarstwem rolnym. Koniecznym do tego jest w szczególności nabycie przez fundację rodzinną nieruchomości rolnej.
Przyjmuje się fundacja rodzinna może prowadzić gospodarstwo rolne w zakresie, w jakim działalność ta została wyłączona z ustawy – Prawo przedsiębiorców (katalog przewidziany w art. 6 ust. 1 tej ustawy) przy uwzględnieniu ograniczeń wynikających z art. 5 ust. 7 i 8 ustawy o fundacji rodzinnej, tj. może zajmować się w szczególności:
- działalnością wytwórczą w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego,
- przetwórstwem produktów roślinnych i zwierzęcych (wyłącznie w związku z prowadzonym gospodarstwem rolnym), pod następującymi warunkami, tj.:
– z wyłączeniem przetwórstwa przemysłowego,
– z wyłączeniem produkcji produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym,
– ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu. - gospodarką leśną (wyłącznie w związku z prowadzonym gospodarstwem rolnym).
Dozwolona działalność fundacji rodzinnej określona została w art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej. Prowadzenie działalności wykraczającej poza ten zakres skutkuje opodatkowaniem dochodów fundacji stawką 25% CIT.
Najważniejsze korzyści prowadzenia działalności rolniczej przez fundację rodzinną:
- ochrona majątku przed ryzykiem biznesowym, poprzez oddzielenie majątku rolnego od osobistej odpowiedzialności fundatora,
- ochrona majątku gospodarstwa rolnego przed rozdrobnieniem,
- ochrona majątku gospodarstwa rolnego przed ryzykiem sporów spadkowych – poprzez określenie w statucie zasad dziedziczenia, brak odpowiedzialności fundacji rodzinnej za zapłatę zachowku w niektórych przypadkach, możliwość modyfikowania zasad wypłaty zachowku,
- ochrona majątku rolnego przed problemami finansowymi członków rodziny.
Ograniczenia z ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego (UKUR)
Przy planowaniu wniesienia nieruchomości do fundacji rodzinnej lub nabycia nieruchomości rolnych przez fundację rodzinną należy uwzględnić przepisy ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (UKUR), które wprowadzają istotne ograniczenia.
- Nabycie nieruchomości rolnej przez fundację rodzinną – nabycie przez fundację rodzinną nieruchomości rolnej (niezależnie od formy nabycia, np. umowy darowizny czy umowy sprzedaży) o powierzchni co najmniej 1 ha wymaga uprzedniego uzyskania zgody Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa (KOWR).
- Sprzedaż nieruchomości rolnej przez fundację rodzinną – KOWR może skorzystać z prawa pierwokupu nieruchomości rolnej
- Fundacja rodzinna jako nabywca nieruchomości rolnej zobowiązana jest prowadzić gospodarstwo rolne przez okres co najmniej 5 lat. W tym okresie nie może zbyć ani oddać w posiadanie nieruchomości rolnej innym podmiotom, chyba że przemawia za tym ważny interes nabywcy lub interes publiczny, co musi zostać potwierdzone decyzją KOWR
Podsumowanie
Fundacja rodzinna stanowi efektywne narzędzie do zarządzania i sukcesji majątku rodzinnego, w tym gospodarstw rolnych. Pozwala na prowadzenie działalności rolniczej, obejmującej uprawę roślin oraz hodowlę i chów zwierząt, a także na wytwarzanie przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych w określonym zakresie.
Przy planowaniu działalności fundacji rodzinnej należy jednak zwrócić uwagę na ustawowe ograniczenia dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej oraz przepisy UKUR, aby uniknąć niekorzystnych konsekwencji prawnych i podatkowych.