Spis treści
W obrocie gospodarczym w przypadku potrzeby doinwestowania spółki często dochodzi do udzielenia pożyczki spółce przez jej wspólnika. Pożyczka taka z reguły zostaje spłacona przez spółkę, jednakże może pojawić się także sytuacja, gdy spółka nie dysponuje wystarczającymi środkami na spłatę pożyczki. W takim przypadku wspólnicy spółki mogą zadecydować o konwersji wierzytelności z tytułu przedmiotowej pożyczki na kapitał zakładowy spółki.
Konwersja – na czym to polega?
Konwersja wierzytelności na kapitał zakładowy jest szczególnym sposobem dokapitalizowania spółki. Proces ten polega na przekształceniu (konwersji) wierzytelności wspólnika wynikającej z udzielonej spółce pożyczki na kapitał zakładowy, poprzez wygaśnięcie tej wierzytelności w zamian za objęcie przez wspólnika dodatkowych udziałów w spółce.
DWA SPOSOBY KONWERSJI WIERZYTELNOŚCI
Pierwszy sposób
Wierzytelność wspólnika wobec spółki z tytułu pożyczki zostaje wniesiona do spółki jako wkład niepieniężny (tj. aport). W zamian za wniesienie wkładu wspólnik otrzymuje udziały w podwyższonym kapitale zakładowym spółki.
Spółka podwyższa swój kapitał zakładowy o kwotę odpowiadającą kwocie pożyczki udzielonej przez wspólnika. Nowo utworzone udziały w podwyższonym kapitale zakładowym spółki przeznaczone zostają do objęcia przez wspólnika, który wcześniej udzielił spółce pożyczki. W uchwale dotyczącej podwyższenia kapitału zakładowego wskazuje się, że nowo utworzone udziały zostaną pokryte wkładem niepieniężnym w postaci wierzytelności przysługującej wspólnikowi wobec spółki, wynikającej z udzielonej pożyczki. W wyniku powyższego wierzytelność zostaje przeniesiona na spółkę poprzez przelew wierzytelności. Spółka występuje jednocześnie w roli dłużnika, jak i wierzyciela, co skutkuje wygaśnięciem wierzytelności spowodowanej konfuzją na skutek połączenia w rękach tej samej osoby prawa i związanego z nim obowiązku.
Drugi sposób
Wierzytelność wspólnika wobec spółki z tytułu pożyczki zostaje wniesiona do spółki jako wkład pieniężny. W zamian za wniesienie wkładu wspólnik otrzymuje udziały w podwyższonym kapitale zakładowym spółki.
Spółka podwyższa swój kapitał zakładowy o kwotę odpowiadającą kwocie pożyczki udzielonej przez wspólnika. W zamian za wkład pieniężny, wspólnik obejmuje udziały w podwyższonym kapitale zakładowym. Zamiast faktycznego wniesienia wkładu, następuje potrącenia wzajemnych wierzytelności, czyli wierzytelności spółki wobec wspólnika z tytułu żądania pokrycia wkładu za objęcie udziałów oraz wierzytelności wspólnika wobec spółki z tytułu zwrotu pożyczki. W wyniku tego wspólnik i spółka składają oświadczenia o potrąceniu wzajemnych wierzytelności, co prowadzi do ich wzajemnego umorzenia.
Konwersja wierzytelności na kapitał zakładowy jako forma wkładu niepieniężnego
W kontekście skutków podatkowych konwersji wierzytelności na kapitał zakładowy, orzecznictwo sądów administracyjnych w Polsce prezentuje jednolitą linię – niezależnie od cywilnoprawnej kwalifikacji danego zdarzenia (potrącenie, odnowienie, przelew wierzytelności czy zwolnienie z długu), operacja ta jest traktowana jako wniesienie wkładu niepieniężnego do spółki (zob. wyrok WSA w Krakowie z 26 lipca 2017 r., sygn. I SA/Kr 458/17).
W praktyce oznacza to, że udziałowiec powinien rozpoznać przychód z kapitałów pieniężnych w wysokości nominalnej wartości udziałów objętych w zamian za wniesiony wkład. Źródłem tego przychodu jest samo objęcie udziałów lub akcji w zamian za wkład niepieniężny, z wyłączeniem przypadków wniesienia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części.
Zgodnie z art. 14 § 1 Kodeksu spółek handlowych, wkładem niepieniężnym do spółki kapitałowej nie może być prawo niezbywalne ani świadczenie pracy lub usług. Co więcej, art. 14 § 4 k.s.h. zakazuje potrącenia wierzytelności wspólnika wobec spółki z obowiązkiem wniesienia wkładu pieniężnego na objęcie udziałów czy akcji – z wyłączeniem sytuacji, w których potrącenie następuje w drodze umowy.
Wkładem niepieniężnym do spółki kapitałowej może być zatem każde prawo majątkowe, o ile nie jest ono niezbywalne. Utrwalona praktyka wskazuje, że wierzytelność przysługująca osobie wnoszącej wkład może stanowić aport, niezależnie od tego, czy wierzytelność przysługuje względem spółki, czy osoby trzeciej.
Jeżeli aportem jest wierzytelność wspólnika wobec samej spółki, transakcję tę określa się mianem konwersji wierzytelności na udziały lub akcje (z punktu widzenia wspólnika), lub – z perspektywy spółki – jako konwersję długu na kapitał.
Zamiana wierzytelności na kapitał zakładowy nie jest traktowana jako wniesienie wkładu pieniężnego. Wkład pieniężny zakłada bowiem realne przekazanie środków pieniężnych (w formie gotówki lub przelewu bankowego). W konwersji mamy natomiast do czynienia z przeniesieniem innego prawa majątkowego.
Co istotne, zamiana wierzytelności może być dokonana zarówno na kapitał zakładowy, jak i na kapitał zapasowy. W aspekcie podatkowym wierzyciel (wspólnik) zobowiązany jest rozpoznać przychód z kapitałów pieniężnych na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT – w wysokości nominalnej wartości objętych udziałów lub akcji